فرمت : WORD                                                                    تعداد صفحه :105

اهميت نفت خليج فارس از ديدگاه سياست خارجي آمريكا

پشت منازعاتي كه با زور و قدرت براي كنترل نفت جهان صورت مي گيرد[1] آشكار مي‌شود كه اشتهاي سيري ناپذيري براي كنترل انرژي بدنبال صنعتي شدن جهان وجود دارد . ارقام حيرت آور در طي دهة 1960 سقوط افزايش تقاضاي جهاني نفت كه صدور هفت درصد در سال ثابت مانده بود ، اكنون تقاضاي آن به دو برابر افزايش يافته است نشان مي دهد. ميزان توليد نفت از 21 ميليون بشكه در روز در سال 1959 به 41 ميليون بشكه در روز در سال 1969 رسيده است در طي اين دوره 100 ميليون بشكه نفت مصرف شده است . بر اساس يك برآورد محافظه كارانه اگر ميزان نفت %5 فقط افزايش يابد متوسط توليد نفت ، 105 ميليون بشكه در سال 1989 پيش بيني ميشود . اما نياز انبوه جهاني نفت كه فقط ميزان آن 9/532 ميليون بشكه در سال ميرسد تنها بر ادامة حيات در جهان صنعتي كنوني ضروري است . اين تنها يك نقش جزئي ازنياز نفتي كشورهاي صنعتي جهان ميباشد . كه تا اندازه اي كشورهاي صنعتي را در وضعيت دشواري از نظر تأمين نفت خام قرار داده است كه وجود اين وضعيت دشوار در پشت منازعات كه براي بدست آوردن نفت خام صورت مي گيرد مخفي مانده داست . در سال 1970 نياز ايالات متحده آمريكا كه به نفت 7/43 درصد برآورد مي شد كه به استثناي نفت ، گاز با 3/32 درصد و زغال سنگ با 20 درصد وهيدروالكتريك با 8/3 درصد و سوخت هسته اي با 6/0 درصد مصرف ميشد . در سال 1970 ، متوسط مصرف ايالات متحده ، 8/14 ميليون بشكه در روز بود ؛ اين ميزان مصرف ، 000ر672 يا 9/4 درصد بيشتر از متوسط مصرف روزانه در سال 1969 بود. مصرف انبوه نفت براي 1970 ، 4/5 بيليون بشكه براي ايالات متحده آمريكا ثبت شده كه بر طبق بررسي مطبوعات نفتي بريتانيا معادل 100/1 گالون توليد براي هر مرد ، زن ، بچه در آمريكا كافي است . پيش از اين ، اين مصرف ناشي از سوخت نفت با ميزان 6/14 درصد سوخت، به 3/2 ميليون بشكه در روز ميرسيد. سوخت گازوئيل با 7/4 درصد به 8/5 ميليون بشكه در روز ميرسيد بر طبق جدول زير ميزان سوخت مصرف امريكا مشخص مي‌شود .

بر حسب ذخاير انرژي موجود آمريكا ، كل توليدات داخلي آمريكا ،‌در سال 1970 ، ميزان مصرف هيدروكربنهاي مايع به 3/11 ميليون بشكه در روز ميرسيد كه نسبت به سال قبل از آن (1961) با بيش از 9/4 درصد مصرف ، به 1/9 ميليون بشكه در روز ميرسد. سوخت گازطبيعي و گاز مايع با 8/5 درصد مصرف به 7/1 ميليون بشكه در روز ميرسيد، كه كمترين آن، گاز كوره با 1/1 درصد به 5/0 بشكه بود. مقدار مصرف هيدروكربنهاي مايع 02/0 ميليون بشكه در روز بود. مابعدالتفاوت بين توليد فرآورده هاي نفت و مصرف داخلي با واردات اين اين فراورده ها جبران ميشد با واردات اين فراورده ها در سال 1970 د، نفت خام به ميزان 3/1 ميليون بشكه در روز و فراورده هاي آن ، به ½ ميليون بشكه در روز ميرسيد . در اين دوره واردات نفت خام و فراورده هاي آن در حدود %22 از كل مصرف نفت خام داخلي آمريكا را تشكيل ميداد .اگروقفه‌اي بين ذخاير موجود و تقاضا صورت گيرد، موجب نگراني مقامات عاليرتبه آمريكا مي شود . بر طبق نظر موقتي هويت اندكي توقف در صنعت نفت در نتيجه كمبود ذخاير آن، صورت گيرد ،‌ذخيره دوباره آن هنگامي ميسر است كه دولت آمريكا به توليد نفت خام خود بصورت كافي اقدام نمايد . در سال 1969 ، ايالات متحده ذخاير نفتي خود را به ميزان 6/29 ميليون بشكه رساند .

اين يك كاهش سريع را به ميزان 5/3 درصد به سال 1968 را نشان ميدهد كه بيشتر ازميزان كاهش ½ درصدي سال 1968 و 2/0 درصدي سال 1967 ميباشد . ذخاير نفت آمريكا فقط 2/8 درصد ذخاير نفتي جهان ميباشد كه تنها براي 5/9 سال نفت توليد شده در سال 1970 ، كفايت مي كند: كاهش تدريجي ذخاير نفت در ايالات متحده ،‌نشان ميدهد كه تراز ذخاير نفتي آمريكا در سال 1970 ، 29540 ميليون بشكه يا 5/8 درصد نسبت به سال 1969 را كاهش يافته است . حتي اكتشافات انجام شده حتي ميزان اين كاهش را تا سقف %13 برآ.ورد مينمايند وقتي اين اكتشافات نشان ميدهند كه تراز ذخاير نفتي آمريكا از 13736 ميليون بشكه در سال 1969 به 5/11 ميليون بشكه در سال 1970 رسيده است . اين بطور پيوسته كاهش تر از 48 درصدي را در 40 سال اخير نسبت به سال 1956 ،‌در دخاير نفتي آمريكا ، نشان ميدهد ايالات متحده آمريكا ،خواهان افزايش ذخاير نفتي داخلي خود ، به دلايلي مانند نيازهاي اكولوژيكي و خروج سوخت زغال سنگ از بازار مصرف و محدوديت توليد گاز طبيعي و مسائل تكنولوژيكي و فني در مواجهه با توسعه انرژي هسته اي ، ميباشد پرفسورها هالفورد ال پيش بيني مي كند كه دولتهاي پيشرفته درصد جانشين كردن انرژي هسته اي بجاي بخشي از نفت هستند. ولي آن در آينده ، بعيد به نظر ميرسد . 20 سال قبل اين نظر مورد پذيرش قرار گرفت و فقط انرژي هسته اي توانست 6/0 درصد از كل انرژي مورد نياز آمريكا را تأمين كند . بر طبق ديدگاه جين مورال نماينده امريكا در امور دفاعي – امنيتي داخلي بيان مي كند، هر چند به سختي توسعه منابع نفتي ، صورت مي گيرد، اما نبايد ايالات متحده از دستيابي به اين صنعت غفلت نمايد . اين منابع بقدر كافي نيازمند جستجوي زياد براي كشف چاههاي نفتي و زمان خيلي زياد براي رفع موانع سر راه ميباشند . آن بر مبناي باوري استوار است كه احتمالاً خواهان فرمانروائي مطلق آمريكا با كمك انرژي بي نظير نفت كه جانشين توسط انرژيهاي ديگر به جاي آن متصور نيست، مي باشد. به دقت وضعيت دخاير نفتي ايالات متحده را بررسي كرده است در اين باره مي گويد:

«تقاضاي ما براي نفت خام هراسناك و وحشت آور بطور سريع رشد يافته است و ظرفيت داخلي ما با اين روند تقاضا خسارت ديده و اين مطلبي نيست كه قابل كتمان باشد و احتمالاً كاهش عمده ما از كل ذخاير نفتي ما، در آينده قابل پيش بيني است.»

در حاليكه برآورده ها حاكيست كه نياز ايالات متحدة‌آمريكا به نفت ، در سال 1980، 52 ميليون بشكه در روز برآورد مي‌شد. ايالات متحده فقط نداشت، 5/21 ميليون بشكه از آنرا از ذخاير نفتي خود ، تأمين نمايد در حاليكه ايالات متحده آمريكا به بيش از 25 ميليون بشكه در روز در ذخاير انرژي نفت ، كمبود داشته است ، فقط موفق شده در حدود 5/12 ميليون بشكه از آنرا در داخل توليد نمايد ومابقي مجبور بود، از خارج تأمين نمايد . واردات آمريكا ، از كانادا بيش از 2 ميليون بشكه در روز مي شد. كشورهاي نيمكره شرقي بيش از 2/3 ميليون بشكه در روز و شرق دور بيش از 2/0 ميليبون بشكه در روز برآورد، مي شد. ولي اين ميزان به بيش از 1/7 ميليون بشكه در روز از منابع طبيعي نفتي خليج فارس و آفريقا كه بيش از %50 كل واردات نفتي آمريكا ازساير نقاط جهان را تشكيل مي داد .از اين مناطق ، تأمين مي شد . منطقه خليج فارس كه بيش از [2] %60 ذخاير نفتي و 30 درصد از منابع گازي جهان را در بر دارد . آمريكا حدود %30 ، اروپاي غربي 60 درصد و ژاپن 76 درصد نفت وارداتي خود را از خليج فارس تأمين
مي كنند . ازاينرو دستيابي به كشورهاي خليج فارس وخود خليج فارس كه در حقيقت شاهرگ حياتي نفت وارداتي آمريكا و متحدان آن است ، نهايت اهميت را دارد . اثر امنيتي نفت خليج فارس نيز با اهميت است . به اين معني كه نه تنها اقتصاد كشورهاي اروپايي ، بلكه سيستم هاي دفاعي آنها نيز براي كاركرد خود نياز به نفت خليج فارس دارند . بنابراين «ناتو» مهمترين بهره گيرنده و در حقيقت وابسته به نفت خليج فارس است .

[1]The Control of oil east –west vivalry in the 2002 couple Alwaid –kayal keganpaul London , Newxork , Bahrain pp: 1-5

[2] كامران غضنفري آمريكا و براندازي جمهوري اسلامي ايران ، انتشارات كيا ، چ 3 صفحه 121